Sáng ngày 30/12, tôi phải dậy sớm hơn thường lệ và nghĩ chắc trong bụng hôm nay lên sẽ mua được hóa đơn. Tôi đã lầm, vẫn bảng thông báo viết tay nguệch ngoạc “ngưng nhận hồ sơ” dù lúc này mới đúng 7 giờ 30 phút.
“Hết hóa đơn, chờ thông báo”:
Như thường lệ, cứ mỗi lần lên nộp báo cáo thuế GTGT hàng tháng là tôi tranh thủ mua hóa đơn luôn. Sáng 20/12, tôi đến Chi cục thuế một quận ở TP HCM nộp báo cáo và mua hóa đơn thì thấy có dán bảng thông báo “đã hết hóa đơn, khi nào có hóa đơn sẽ thông báo sau”. Sáng hôm đó, hàng trăm doanh nghiệp chen chúc nhau để mua hóa đơn đành phải thất thểu quay về.
Những ngày sau đó, các doanh nghiệp chưa mua được hóa đơn đều phải cử nhân viên đến túc trực trông chờ từng ngày xem khi nào cơ quan thuế bán hóa đơn trở lại nhưng vẫn chỉ thấy bảng thông báo “chưa có hóa đơn”.
Đăng ký lấy số để được mua hóa đơn:
Đến ngày 27/12 tôi trở lại Chi cục thuế quận để mua hóa đơn thì thấy một cảnh tượng khủng khiếp. Vì sân của Chi cục thuế quận đang là công trường xây dựng nên khách đến giao dịch đành phải gửi xe bên ngoài của các đơn vị tư nhân tự phát dọc đường. Xe được để ngổn ngang, tứ tung trên lề đường, dưới lòng đường vì ai ai cũng phải nhanh tay lẹ chân gửi xe để tranh giành nhau vào mua hóa đơn đã được bán trở lại.
Để vào được bên trong cơ quan thuế, khách phải đi trên một chiếc cầu tạm được lót bằng những tấm tôn gỉ sét mỏng manh mà bên dưới là những chiếc hầm đào sâu hoắm. Vì lượng người đến mua hóa đơn quá lớn nên những tấm tôn phát ra những tiếng rầm rầm đinh tai nhức óc và chẳng mấy chốc chúng cong vênh lên rất nguy hiểm. Qua khỏi “chiếc cầu” đó là hàng hàng lớp lớp người đứng, người ngồi chờ mua hóa đơn chen cứng chẳng còn lối đi lại. Lúc này người ta có cảm giác mọi người đến Chi cục thuế quận giao dịch là chỉ để mua hóa đơn chứ không phải thực hiện những công việc khác.
Mồ hôi mẹ mồ hôi con rơi lộp độp, tôi cố gắng chen vào máy điện tử phát số thứ tự để lấy số như thường lệ thì người ta hướng dẫn là không lấy số này nữa mà phải vào phòng văn thư để đăng ký xin số khác. Đến phòng này, trước cửa lố nhố có quá nhiều người nóng lòng muốn vào xin số rất mất trật tự làm cho mấy anh bảo vệ phải đi lới đi lui quát với lời lẽ gay gắt. Cuối cùng thì tôi cũng vào được phòng, điền vào danh sách tên doanh nghiệp của mình để đăng ký mua hóa đơn và được cán bộ thuế phát cho một tờ giấy có ghi số thứ tự 1589. Tôi hỏi khi nào thì mua được hóa đơn, người cán bộ thuế phát số nói là phải lên canh chừng mỗi ngày, và với số này thì ngày 29/12 mới có thể mua được. Mất gần 2 tiếng đồng hồ tôi mới chỉ làm được công việc là đăng ký rút số để mua hóa đơn.
Giúp việc nhà, tạp vụ cũng xếp hàng giữ chỗ mua hóa đơn:
Ngày 29/12, tôi quay trở lại Chi cục thuế quận tiếp tục “công cuộc” đi mua hóa đơn. Vẫn là bãi giữ xe tự phát trên lề đường ngổn ngang xe máy, vẫn là những tấm tôn gỉ sét cong vênh kêu rầm rầm, vẫn là đám đông chen chúc vòng trong vòng ngoài, nhưng hôm nay có sự “đổi mới”. Đó là việc phát số thứ tự được thực hiện ngay tại quầy nộp công văn, báo cáo. Tiếng loa phóng thanh của quầy phát số phát hết công suất liên tục gọi tên doanh nghiệp lấy số, tiếng loa phóng thanh chát chúa rè rè của quầy bán hóa đơn liên tục gọi tên doanh nghiệp mua hóa đơn, tiếng của những anh bảo vệ liên tục đi tới đi lui quát ầm ĩ, tiếng người dân đến mua hóa đơn trao đổi với nhau về nỗi bức xúc, lo lắng không có hóa đơn để xuất bán hàng… Tất cả tạo nên một âm thanh hỗn tạp chưa từng có tại nơi này.
Tôi cố gắng hết sức len lỏi qua đám đông cả trăm người đứng, ngồi chờ được phát số thứ tự và đám đông cả trăm người đứng, ngồi chờ mua hóa đơn để đến quầy bán hóa đơn theo lịch hẹn. Quầy bán hóa đơn rộng chỉ độ 1,5 mét có 3 ô cửa, mỗi ô rộng khoảng 50 cm, lúc này đã có từng chồng hồ sơ mua hóa đơn cao ngất ngưởng. Trên cửa quầy có dán bảng thông báo in bằng máy vi tính “hôm nay nhận hồ sơ từ số 950” và một bảng thông báo viết tay nguệch ngoạc “ngưng nhận hồ sơ” dù lúc này mới chỉ là 7 giờ 45 phút sáng. Con số của tôi quá xa số này nên tôi đành phải quay trở ra cho bớt ngộp thở.
Tôi hỏi một chị đi mua hóa đơn là chị được phát số mấy thì chị chìa mảnh giấy có ghi số 1167, nghĩa là chị trước tôi 422 số. Chị cho biết, chị không phải là nhân viên kế toán mà chỉ là nhân viên tạp vụ của công ty đến để xếp hàng giữ chỗ mua hóa đơn. Vì kế toán công ty chị lên xuống nhiều lần cả chục ngày rồi mà vẫn chưa mua được hóa đơn nên cử chị đến lấy số, xếp hàng, giữ chỗ đến khi nào sắp đến số của mình thì gọi điện thoại cho kế toán lên mua hóa đơn. Chị nói ở đây cũng có nhiều người là giúp việc nhà, tạp vụ, lao công, bảo vệ, nhân viên nhân sự, nhân viên hành chánh, nhân viên kinh doanh, nhân viên kỹ thuật … không phải là kế toán đến xếp hàng giùm để thông báo tình hình cho công ty.
Một người khác đứng kế bên thấy số của tôi thì khuyên tôi nên về vì mỗi ngày cơ quan này chỉ bán đúng 200 lượt hồ sơ mà thôi. Chị này cho biết doanh nghiệp của chị xin mua 4 quyển hóa đơn mới đủ dùng trong tháng 12/2010 nhưng cơ quan thuế chỉ cho mua 1 quyển và nói khi nào xài hết thì lên mua tiếp. Anh khác góp ý vào chỉ mánh khóe “nếu thấy mua 1 quyển không đủ xài thì mỗi buổi lên bốc thêm số khác để có nhiều số mua hóa đơn, có nhiều công ty đã làm việc này rồi”. Một lúc sau trên loa phóng thanh thông báo “mỗi doanh nghiệp chỉ được phát 1 số, doanh nghiệp nào đã lấy số chưa tới lượt mua hóa đơn mà lấy thêm số khác thì số đó sẽ bị hủy”.
Tết dương lịch và chủ nhật cũng bán hóa đơn:
Sáng ngày 30/12, tôi phải dậy sớm hơn thường lệ và nghĩ chắc trong bụng hôm nay lên sẽ mua được hóa đơn. Vẫn là những cảnh tượng đó nhưng hôm nay khu vực bán hóa đơn có vẻ ít đông người hơn một chút xíu. Có lẽ người ta đã nắm rõ tính quy luật “mỗi ngày bán đúng 200 lượt hồ sơ mua hóa đơn” nên người ta cũng chủ động hơn. Nhưng tôi vẫn hy vọng có một sự cải cách nào đó tăng nhanh tiến độ bán hóa đơn. Tôi đã lầm, bảng thông báo in bằng máy vi tính ghi “hôm nay nhận hồ sơ từ số 1150” và vẫn bảng thông báo viết tay nguệch ngoạc “ngưng nhận hồ sơ” dù lúc này mới đúng 7 giờ 30 phút. Tôi cảm thấy thất vọng quay trở ra định đến phòng văn thư phát số cho tôi hôm trước để hỏi lần nữa xem khi nào đến số của tôi. Đi ngang quầy phát số tôi thấy có doanh nghiệp vừa được phát số 2668 và trên loa hẹn ngày 7/1/2011 đến mua hóa đơn của tháng 12/2010.
Phòng văn thư hôm nay có chức năng mới, đó là nhận hồ sơ của những người đã phát số, đã đủ điều kiện, đã đến lượt mua hóa đơn mà bị “ngưng nhận hồ sơ” từ các hôm trước hoặc bị qua lượt hoặc do hồ sơ có trục trặc (như sai mẫu báo cáo sử dụng hóa đơn, giấy giới thiệu ghi sai ngày, giấy giới thiệu in bằng máy vi tính không hợp lệ, giấy chứng minh nhân dân không rõ số …) phải bổ sung hồ sơ khác. Đang cùng với hàng chục người đứng trước cửa phòng chờ đến lượt nộp hồ sơ bổ sung thì một anh bảo vệ trẻ tuổi người dong dỏng cao đến quát “anh này đứng đây làm gì, anh số mấy, số của anh chưa đến lượt, mời anh về ngay cho”.
Tôi trở ra cổng định lấy xe về thì có chú cán bộ thuế ngồi giải đáp thắc mắc của doanh nghiệp. Tôi đưa tờ giấy có số 1589 được cấp từ ngày 27/12 của tôi cho chú xem và hỏi khi nào tôi có thể lên mua được hóa đơn. Chú ấy nói “mỗi ngày bán 200 số, bộ anh không biết tính hay sao mà còn hỏi”. Thấy tôi có vẻ bị sốc trước câu trả lời của chú nên chú cũng “nhẹ” lại một chút “thứ bảy hoặc chủ nhật này anh lên là được”. Tôi hỏi thứ bảy này là Tết dương lịch, bộ phận bán hóa đơn có làm việc không, thì chú không trả lời.
Trách nhiệm thuộc về ai?
Đi tới đi lui, đi lên đi xuống nhiều lần hơn 10 ngày mà tôi vẫn chưa biết khi nào mình mới mua được hóa đơn tại Chi cục Thuế quận. Tôi đem câu hỏi này đến gặp cán bộ quản lý thuế của mình thì được giải thích: “Do năm 2011 doanh nghiệp sẽ sử dụng hóa đơn đặt in nên hiện nay cơ quan thuế không còn đặt in thêm hóa đơn tài chính (do Công ty In Tài chính in cho cơ quan thuế) nữa nhưng không lường trước là nhiều đơn vị in hóa đơn quá tải sẽ không kịp có hóa đơn đặt in cho doanh nghiệp. Vì thế doanh nghiệp được tiếp tục mua hóa đơn tài chính tại cơ quan thuế cho đến hết ngày 31/3/2011. Tình trạng này làm bùng phát lượng hóa đơn tài chính tại thời điểm cuối tháng 12/2010 mà lúc này Công ty In Tài chính có chạy hết công suất cũng không đủ đáp ứng”.
Những ngày cuối năm, người làm công tác kế toán rất bận bịu việc kết sổ kế toán vậy mà họ phải bỏ ra nhiều thời gian, công sức để đi mua hóa đơn. Đã có những nghi ngờ oan uổng từ các sếp cho rằng, kế toán lo chạy việc riêng, không chú tâm vào công việc, nhưng thiệt hại hơn cả là một số khách hàng không chấp nhận việc mua hàng hóa, dịch vụ mà không có hóa đơn nên bỏ đã đi nơi khác. Như vậy, những thiệt hại về doanh thu, về nhân lực thì ai sẽ bồi thường?
Đã nhiều lần có những chính sách thuế mới được Nhà nước ban hành nhưng thời gian đầu chưa thích ứng được với tình hình thực tế nên cho phép lùi thời gian thực hiện. Không hiểu sao vấn đề in hóa đơn lần này vẫn tiếp tục lập lại vết xe đổ. Hầu như trên 90% doanh nghiệp lâu nay sử dụng hóa đơn tài chính, bây giờ chuyển sang hóa đơn đặt in thì hệ thống đơn vị có chức năng in hóa đơn vốn ít ỏi thì nay càng trở nên quá tải.
Mặt khác, thông tư hướng dẫn in hóa đơn ban hành quá trễ, cộng thêm mỗi cơ quan thuế trực thuộc cùng một địa phương hiểu về việc in hóa đơn khác nhau nên càng làm trở ngại, chậm trễ thêm việc in hóa đơn cho doanh nghiệp. Từ đầu tháng 12/2010, rất nhiều doanh nghiệp liên hệ với các đơn vị in hóa đơn để ký hợp đồng đặt in nhưng một số đơn vị này đáp ứng không nổi đã từ chối. Một số ít đơn vị in khác còn nhận nhưng xếp lịch ký hợp đồng qua tận cuối tháng 1/2011.
Theo thông lệ những tháng giáp Tết nguyên đán, tình hình kinh doanh tăng trưởng đột biến, lượng hàng hóa, dịch vụ mua bán, lưu thông trên thị trường là rất lớn thì nhu cầu sử dụng hóa đơn cũng tăng đột biến theo. Hơn nữa, Luật thuế đã quy định “hàng hóa, dịch vụ mua bán, lưu chuyển trên thị trường phải có hóa đơn hợp pháp, hợp lệ” mà nay doanh nghiệp không có hóa đơn để sử dụng thì trách nhiệm này thuộc về ai ???